Życiorys naukowy:

Mgr Marta Kędziora w 2018 roku ukończyła studia magisterskie na kierunku neurobiologia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W tym samym roku rozpoczęła studia doktoranckie w Instytucie Farmakologii im. Jerzego Maja Polskiej Akademii Nauk, gdzie w 2017 roku (jeszcze podczas studiów magisterskich) dołączyła do zespołu prof. Katarzyny Starowicz-Bubak, zajmującego się farmakoterapią choroby zwyrodnieniowej stawów (osteoartrozy) oraz badaniem nowych związków mających potencjał do uśmierzania bólu towarzyszącego pacjentom cierpiącym na tę chorobę.

Jest laureatką stypendium Prezesa Polskiej Akademii Nauk za wybitne osiągnięcia oraz kierownikiem grantu PRELUDIUM20. Otrzymała dwa wyjazdowe stypendia zagraniczne: na dwumiesięczny pobyt badawczy na Uniwersytecie w Bordeaux we Francji oraz stypendium Fundacji Kościuszkowskiej na pięciomiesięczny pobyt badawczy w USA, na Virginia Commonwealth University. Mgr Marta Kędziora jest autorką lub współautorką dziesięciu publikacji naukowych.

Praca badawcza i jej znaczenie: 

W swojej pracy naukowej mgr Marta Kędziora skupia się na farmakoterapii choroby zwyrodnieniowej stawów. Osteoartroza jest częstym chorzeniem, dotykającym głównie osoby starsze, przede wszystkim kobiety. Podczas choroby chrząstka stawowa ulega stopniowej degeneracji odsłaniając powierzchnię kości, co powoduje utrudnienia w poruszaniu, sztywność stawów oraz przewlekły ból. Głównymi przyczynami są wiek (i wynikające z niego zużycie powierzchni chrząstki), otyłość (związana z przeciążeniem stawów, głównie kolanowych) oraz urazy.

Obecnie leczenie osteoartrozy jest trudne, w zaawansowanych przypadkach konieczna jest alloplastyka stawu, czyli jego wymiana na sztuczny. W jednym z projektów mgr Marta Kędziora wraz z zespołem badała regeneracyjny oraz przeciwbólowy potencjał komórek macierzystych pozyskanych z tkanki tłuszczowej, do leczenia osteoartrozy. Zsyntetyzowane na potrzeby projektu nowe związki okazały się mieć działanie przeciwbólowe i regeneracyjne. Dlatego celem obecnego projektu mgr Marty Kędziory jest zbadanie ich mechanizmu działania na liniach komórkowych pochodzących ze stawu kolanowego pacjentów.

„Celem moich badań jest lepsze poznanie mechanizmów choroby oraz poszukiwanie skutecznej terapii i sposobów uśmierzania bólu. W moim projekcie naukowym badam przeciwzapalne działanie polimerów na komórkach chondrocytów oraz synowiocytów pochodzących od pacjentów z osteoartrozą. Projekt ten ma na celu sprawdzenie czy obserwowany wcześniej efekt przeciwbólowy ma podłoże w hamowaniu stanu zapalnego towarzyszącego osteoartrozie, a także wykazanie, który typ komórek ma większe znaczenie w działaniu związków.”

Gdyby nie została naukowczynią to:

„Praca naukowa była dla mnie bardzo naturalną kontynuacją studiów. Już podczas przygotowywania pracy magisterskiej wiedziałam, że to jest coś co sprawia mi satysfakcję i co chcę robić w życiu. W tym momencie trudno jest mi wyobrazić sobie siebie w innym zawodzie.”

Marta Kędziora o sytuacji kobiet badaczek i zmian na rzecz różnorodnych pod względem płci zespołów badawczych:

„Nigdy nie postrzegałam bycia kobietą, jako bariery dla pracy naukowej. Zostałam wychowana w duchu równości, więc wybór ścieżki naukowej był naturalnym procesem, który rozpoczął się u mnie już na wczesnym etapie edukacji. Podczas studiów doktoranckich miałam możliwość pracy w niewielkim zespole, jednak nawet w kilkuosobowej grupie wyraźnie widać, że każda osoba ma inne predyspozycje i czuje się lepiej w innych zadaniach. Dzięki podziałowi obowiązków z uwzględnieniem tych osobistych preferencji, praca w zespole badawczym jest najbardziej efektywna. Uważam, że praca w różnorodnej grupie, nie tylko pod względem płci, ale także narodowości, czy doświadczenia zdobytego w różnych instytucjach naukowych, znacząco podnosi możliwości zespołu.”

Życiorys naukowy:

Dr Katarzyna Bandyra ukończyła studia magisterskie na Uniwersytecie Warszawskim na kierunku Biotechnologia, na specjalizacji: biologia molekularna. Studia doktoranckie odbyła na Uniwersytecie w Cambridge, gdzie zgłębiała metabolizm RNA poprzez badania nad oddziaływaniami białek z RNA i uzyskiwanie trójwymiarowych struktur takich kompleksów. W czasie studiów doktoranckich otrzymała stypendium BBSRC oraz Cambridge European Trust.

Dr Katarzyna Bandyra od 2021 roku pełni funkcję adiunkta na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Jest laureatką europejskiego stypendium Marie Skłodowskiej-Curie Widening Fellowship oraz grantów Narodowego Centrum Nauki (POLS oraz Sonata) i EMBO Installation Grant od Europejskiej Organizacji Biologii Molekularnej. Opublikowała dwadzieścia jeden publikacji w czasopismach naukowych, w tym dziewięć jako pierwsza autorka i cztery jako autorka korespondencyjna.

Praca badawcza i jej znaczenie:

Dr Katarzyna Bandyra stara się zrozumieć mechanizmy działania białek, wykorzystując doświadczenia z zakresu biochemii, biologii molekularnej oraz biologii strukturalnej. Podczas swojej pracy naukowej badała jeden z głównych enzymów bakteryjnych, rybonukleazę E (RNazę E) i jej mechanizmy rozpoznawania substratów. Wykorzystując techniki ze wszystkich wspomnianych dziedzin biologicznych wykazała, że enzym ten potrafi rozpoznawać nie tylko jednoniciowe RNA, ale również elementy strukturalne cząsteczek RNA. To odkrycie pomaga zrozumieć, jak enzym działa w komórce bakteryjnej i co wpływa na jego aktywność.

Prowadziła również badania strukturalne innego bakteryjnego enzymu, egzorybonukleazy PNPazy. Dr Katarzyna Bandyra wraz z zespołem badawczym odkryła, że gdy białko to występuje w kompleksie z innym białkiem i RNA, jego funkcja w komórce zmienia się o 180 stopni: z enzymu degradującego RNA, w białko opiekuńcze. Razem z zespołem uzyskała strukturę 3D kompleksu, w którym PNPaza odgrywa rolę białka opiekuńczego względem RNA wykorzystując kriomikroskopię elektronową, technikę rewolucjonizującą obecnie biologię strukturalną.

Obecnie zajmuje się badaniem ludzkiego homologa PNPazy rezydującego w mitochondriach, chcąc wytłumaczyć jego rolę w ludzkim organizmie. Możliwe, że ludzka PNPaza tak samo jak bakteryjna ma więcej niż jedną funkcję i jej aktywność jest regulowana poprzez tworzenie różnych kompleksów z innymi białkami i RNA. Prowadzone badania mają za zadnie sprawdzić czy i jakie funkcje inne niż degradacja RNA pełni ludzka PNPaza.

Gdyby nie została naukowczynią to:

„Odkąd pamiętam marzyłam by zostać naukowczynią. W wolnym czasie lubię czytać książki o psychologii i mechanizmach działania ludzkiego umysłu i jak ogromne znaczenie dla naszego zdrowia psychicznego ma dialog, który prowadzimy sami ze sobą. Być może gdybym nie związała swojej kariery zawodowej z nauką zostałabym psychologiem.”

Katarzyna Bandyra o sytuacji kobiet badaczek i zmian na rzecz różnorodnych pod względem płci zespołów badawczych:

„Myślę, że istnieje wiele stereotypów, które wpływają na wiarę dziewcząt w to, co mogą w życiu robić i jaką karierę wybrać. Miałam szczęście znaleźć się w środowisku, które promowało wybory oparte o indywidualne preferencje i zdolności, a nie np. płeć. Uważam, że obecnie istnieje świadomość, że równe szanse należą się wszystkim. Coraz więcej kobiet zmienia swój sposób myślenia i nie boi się podążać za swoimi marzeniami. Powszechne staje się wsparcie dla kobiet zwłaszcza w dziedzinach, w których są niedoreprezentowane oraz w związku z obowiązkami, które wpływają na ich zdolność do pracy (jak np. przerwa w pracy ze względu na urlop macierzyński). Obecnie współpracuję głównie z kobietami i bardzo cenię ich empatię, pomysłowość i życzliwość. Myślę, że mężczyźni, którzy są liczniej reprezentowani na stanowiskach naukowych,  mogą się wiele nauczyć od tych wybitnych naukowczyń.”

Życiorys naukowy:

Dr Sylwia Judycka jest absolwentką Biologii na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, na którym uzyskała tytuł magistra. Tytuł naukowy doktora zdobyła w Instytucie Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie na specjalności: Zootechnika i Rybactwo. Dr Judycka pracuje jako adiunkt w Zakładzie Biologii Gamet i Zarodka w Instytucie Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie, w którym jest również kierownikiem Pracowni Biotechnik i Biotechnologii Rozrodu.

W 2019 roku uzyskała finansowanie na projekt Preludium z Narodowego Centrum Nauki pt. „Mechanizmy regulujące dojrzewanie plemników oraz powstawanie kriouszkodzeń w kriokonserwowanym nasieniu neosamców pstrąga tęczowego”. W 2021 roku otrzymała stypendium Ministra Edukacji i Nauki dla wybitnych młodych naukowców. Jest laureatką Nagrody Naukowej Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie i Białymstoku oraz wyróżnienia Komitetu Nauk Zootechnicznych i Akwakultury Polskiej Akademii Nauk w 2022 roku za zespołowe osiągnięcie naukowe. Dr Sylwia Judycka jest współautorką pięćdziesięciu siedmiu publikacji naukowych, z czego w siedemnastu jest pierwszą autorką.

Praca badawcza i jej znaczenie:

Badania prowadzone przez dr Sylwię Judycką ukierunkowane są na poznanie mechanizmów odpowiedzialnych za dojrzewanie plemników neosamców pstrąga tęczowego i zrozumienie mechanizmów powstawania kriouszkodzeń oraz ich neutralizacji poprzez zastosowanie antyoksydantów. Prowadzone przez dr Judycką prace w krótkim okresie doprowadziły do określenia wpływu kriokonserwacji na powstawanie stresu oksydacyjnego.

W ramach pracy badawczej dr Sylwia Judycka brała udział w opracowaniu skutecznej procedury kriokonserwacji, która została wykorzystana do stworzenia banku kriokonserwowanego nasienia wielu linii neosamców pstrąga tęczowego w największej w Polsce wylęgarni ryb łososiowatych – Wylęgarni Ryb Dąbie. Stworzenie banków kriokonserwowanego nasienia jest efektywną strategią ochrony bioróżnorodności lokalnych populacji ryb, jak również daje możliwość zabezpieczenia nasienia pochodzącego od najcenniejszych pod względem hodowlanym osobników.

Ze względu na sezonowość tarła ryb, jest to niezbędne do podtrzymania całorocznej produkcji materiału zarybieniowego. Dr Sylwia Judycka brała również udział w wykorzystaniu kriokonserwowanego nasienia do zapłodnienia produkcyjnych ilości ikry, które potwierdziły użyteczność kriokonserwowanego nasienia do rewitalizacji linii neosamców pstrąga tęczowego utrzymywanych w wylęgarni. Przełożyło się to na usystematyzowanie wiedzy dotyczącej wdrożenia kriokonserwowanego nasienia do praktyki wylęgarniczej ryb łososiowatych.

„Jestem zaangażowana w doświadczenia nad oceną jakości nasienia wielu gatunków ryb (m.in. łososiowatych, jesiotrowatych, okoniowatych i karpiowatych), buhaja, indora oraz należącego do bezżuchwowców – minoga, a nawet trutni. Doświadczenia te opierają się na wykorzystaniu zaawansowanych metod oceny jakości nasienia tj. cytometrii przepływowej (ROS, żywotność plemników), CASA (komputerowego systemu analizy ruchu pozwalającego na pomiar szybkości oraz trajektorii ruchu plemników). Uczestniczę również w badaniach mających na celu poznanie molekularnych mechanizmów towarzyszących procesowi reakcji akrosomalnej w plemnikach jesiotra syberyjskiego oraz zrozumienia mechanizmów odpowiedzialnych za zmiany w akrosomie w czasie kriokonserwacji. Ponadto biorę udział w badaniach dotyczących proteomicznej charakterystyki nasienia pstrąga tęczowego, w zakresie monitorowania dynamicznych zmian w proteomie oraz modyfikacji potranslacyjnych w wyniku dojrzewania nasienia oraz aktywacji ruchu.”

Gdyby nie została naukowczynią to:

„Wolny czas spędzam aktywnie. Bardzo często jeżdżę rowerem – to on jest moim głównym środkiem transportu. Oprócz tego uwielbiam podróżować, poznawać nowe miejsca i ich kuchnię. Gdybym nie zdecydowała się na karierę naukową próbowałam uczynić z tych pasji moją pracę.”

 Sylwia Judycka o sytuacji kobiet badaczek i zmian na rzecz różnorodnych pod względem płci zespołów badawczych:

„Uważam, że sytuacja badaczek w Polsce zmienia się na lepsze. Coraz więcej kobiet posiada stopień profesora, kieruje zespołami badawczymi, publikuje w prestiżowych czasopismach i odnosi sukcesy  w Polsce i za granicą.”

„Doceniam różnorodność w zespołach naukowych, również w kontekście narodowości. Pozwala to na rozwój, nie tylko pod względem językowym, lecz również umożliwia poznawanie nowych kultur, zwyczajów, zachowań, jak również organizacji pracy. Zespoły naukowe, które charakteryzuje różnorodność nie tylko pod względem płci czy narodowości, ale również doświadczenia naukowego, są bardziej twórcze i wydajne.”

Życiorys naukowy:

 Dr Monika Gawałko uzyskała tytuł lekarza medycyny w 2018 roku na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, gdzie w 2021 roku zdobyła tytuł doktora nauk medycznych. W styczniu 2020 roku rozpoczęła staż kliniczno-badawczy w Maastricht University Medical Center (Niderlandy) w dziedzinie kardiologii. We wspomnianym ośrodku, oprócz pracy klinicznej, wykonuje badania ze szczególnym uwzględnieniem mobilnych rozwiązań zdrowotnych w migotaniu przedsionków. W latach 2020-2021, odbyła staże na Wydziale Nauk Biomedycznych Uniwersytetu Kopenhaskiego (Dania) oraz w Instytucie Farmakologii Uniwersytetu Duisburg-Essen (Niemcy). We wspomnianych ośrodkach wykonywała i nadal wykonuje badania ze szczególnym uwzględnieniem parakrynnego efektu osierdziowej tkanki tłuszczowej i mikroflory jelitowej na migotanie przedsionków.

Dr Monika Gawałko jest autorką wielu publikacji naukowych w wiodących czasopismach naukowych i laureatką krajowych oraz międzynarodowych nagród i wyróżnień, m.in. stypendium Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla Wybitnych Młodych Naukowców.

Praca badawcza i jej znaczenie:

 Migotanie przedsionków jest najczęściej występującym utrwalonym zaburzeniem rytmu serca. Dr Monika Gawałko w swoich badaniach skupia się na rozwiązaniach z zakresu zdrowia mobilnego (ang. mobile health, mHealth) w wykrywaniu i leczeniu pacjentów z migotaniem przedsionków.

Jej badania skupiają się na budowaniu infrastruktury do monitorowania czynników ryzyka migotania przedsionków (otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, bezdech senny, astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, aktywność fizyczna i dieta) w oparciu o mHealth. Celem jej badań jest lepsza kontrola migotania przedsionków poprzez zastosowanie rozwiązań mHealth oraz modeli predykcyjnych (sztuczna inteligencja) do oceny klinicznej pacjentów. Efektem ma być optymalizacja długoterminowych wyników w populacji pacjentów z migotaniem przedsionków. 

Gdyby nie została naukowczynią to:

„Bardzo lubię swoją pracę, w której łączę bycie lekarzem i naukowcem. Nie wyobrażam sobie żadnej innej. Kiedy byłam młodsza, myślałam o byciu nauczycielką, co poniekąd teraz robię, prowadząc zajęcia ze studentami.”

Monika Gawalko o sytuacji kobiet badaczek i zmian na rzecz różnorodnych pod względem płci zespołów badawczych:

„Podczas moich studiów medycznych proporcja między kobietami a mężczyznami była zachowana. Natomiast podczas studiów doktoranckich, szczególnie za granicą, dominowały w większości kobiety. Niestety, na wyższych szczeblach kariery naukowej, zarówno w medycynie, jak i innych dziedzinach, to mężczyźni są stroną dominującą. Jest to zwykle podyktowane poświęceniem przez kobiety kariery zawodowej i naukowej na rzecz macierzyństwa. Na szczęście coraz więcej instytucji przyznających granty bierze urlopy macierzyńskie pod uwagę przy ocenie wniosków, a także powstaje wiele inicjatyw dedykowanych kobietom, jak program stypendialny L’Oréal, które wyrównują szanse rozwoju naukowego między mężczyznami i kobietami.”

„Praca w różnorodnym środowisku pozwala, dzięki wymianie myśli, otworzyć się na zmiany i zwiększa orientację na kreatywność. Przełamując jednorodność miejsca pracy, można sprawić, że połączy się ludzi o rozmaitych sposobach myślenia. Burza mózgów i żywa wymiana różnorodnych pomysłów łączy alternatywne perspektywy i częściej prowadzi do optymalnego rozwiązania. Jeśli wszyscy w zespole mają ten sam styl pracy, wydajność jest utrudniona. Różnorodność myśli może uchronić zespół przed myśleniem grupowym i pozwala osiągać lepsze wyniki.”

Życiorys naukowy:

Lek. Karolina Brzegowy od II roku studiów medycznych związana jest z Katedrą Anatomii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie do teraz prowadzi działalność naukową. Jej praca skupia się na tematyce unaczynienia ośrodkowego układu nerwowego. W trakcie studiów prowadziła badania dotyczące anatomii układu żylnego mózgu oraz wpływu zmienności anatomicznych tętnic mózgowych na krążenie oboczne w udarze mózgu.

Od 2022 r. jest kierownikiem grantu PRELUDIUM 20, finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki, w ramach którego bada skrzepliny udarowe. Efektem jej dotychczasowej działalności badawczej jest sześć publikacji w renomowanych czasopismach naukowych, z czego w czterech jest wiodącym autorem. Wyniki swoich badań prezentowała podczas wystąpień na 13 krajowych i zagranicznych kongresach naukowych, w tym Radiological Society of North America (RSNA) Annual Meeting.

Za swoje wyniki i osiągnięcia naukowe otrzymała m.in. nagrodę przyznawaną przez Polską Akademię Nauk – Laur Medyczny im. dr Wacława Mayzla, stypendium Ministra Edukacji i Nauki i stypendium rektora UJ dla najlepszych studentów. Była laureatką programu „Najlepsi z Najlepszych! 4.0.” Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jest także zdobywczynią pierwszego miejsca w ogólnopolskim konkursie wiedzy anatomicznej Scapula Aurea. Od dwóch lat jest członkinią Cardiovascular and Interventional Radiological Society of Europe (CIRSE). W czasie studiów odbyła staż z zakresu radiologii interwencyjnej w uniwersytecki szpitalu w Atenach.

Praca badawcza i jej znaczenie:

Udar mózgu jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów oraz trzecią najczęstszą przyczyną niepełnosprawności na świecie. Ostry udar niedokrwienny, jeden z dwóch głównych podtypów udaru, jest spowodowany niedokrwieniem mózgu w wyniku zablokowania tętnicy mózgowej przez skrzeplinę. W swoim projekcie naukowym lek. Karolina Brzegowy bada skrzepliny udarowe pozyskane podczas mechanicznej trombektomii.

Głównym celem projektu jest zbadanie związku między składem histologicznym skrzepliny udarowej a skutecznością leczenia udaru metodami wewnątrznaczyniowymi. Ponadto, chce zbadać związek między histologią skrzepliny a obrazem skrzepliny ocenionym na podstawie badań radiologicznych i oszacować skuteczność przewidywania składu skrzepliny na podstawie obrazowania diagnostycznego wykonywanego jeszcze przed leczeniem wewnątrznaczyniowym.

Obecnie wraz zespołem badawczym lek. Karolina Brzegowy zajmuje się zbieraniem danych i wykonywaniem badań obrazowych i histologicznych skrzeplin. Wraz z zespołem wykorzystuje takie metody, jak tomografia komputerowa izolowanej skrzepliny i mikrotomografia komputerowa (mikro-CT). Celem badań jest sklasyfikowanie skrzeplin według ich głównego składnika (m.in. bogate w erytrocyty, bogate w fibrynę) i porównanie różnic w ich obrazie w badaniach radiologicznych. Analiza danych klinicznych pacjentów związanych z trombektomią mechaniczną pozwoli na ocenę wpływu składu skrzepliny na leczenie udaru.

„Obecnie skład histologiczny skrzeplin nie jest brany pod uwagę przy podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia. Przypuszczam jednak, że znajomość składu skrzeplin przed leczeniem wpłynie na wybór najlepszej strategii terapeutycznej, a kompleksowa ocena skrzeplin, zarówno histologicznie, jak i radiologicznie, poszerzy wiedzę na temat udaru, co może w przyszłości przyczynić się do poprawy opieki nad pacjentami.”

Gdyby nie została naukowczynią to:

„Działalność naukowa jest jednym z moich dwóch zawodów – przede wszystkim jestem lekarką. Gdybym nie została naukowczynią, zapewne poświęciłabym się wyłącznie pracy klinicznej w szpitalu.”

Karolina Brzegowy o sytuacji kobiet badaczek i zmian na rzecz różnorodnych pod względem płci zespołów badawczych:

„Nadal istnieją dziedziny medycyny, do których kobiety są słabiej zachęcane niż mężczyźni. Jednak na przestrzeni lat wiele zmieniło się w tej kwestii na lepsze. Osobiście miałam szczęście nie doświadczyć takich sytuacji w zespole, w którym pracuję.”

„Różnorodność w zespołach naukowych zapewnia wymianę doświadczeń, dzielenie się pomysłami. Każda osoba wnosi do zespołu swoją własną, unikalną perspektywę, dopełniając innych.”

Życiorys naukowy:

Mgr Kalina Andrysiak ukończyła studia magisterskie na kierunkach: Biologia (specjalizacja: biologia komórki) oraz Biotechnologia molekularna na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2017 roku rozpoczęła studia doktoranckie pod opieką prof. Józefa Dulaka oraz dr Jacka Stępniewskiego, w ramach których bada mechanizmy rozwoju kardiomiopatii u pacjentów z dystrofią mięśniową Duchenne’a (DMD). Wykorzystuje do tego kardiomiocyty uzyskane z ludzkich indukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych oraz techniki edycji genów CRISPR/Cas9.

W trakcie studiów doktoranckich mgr Kalina Andrysiak odbyła trzy zagraniczne staże naukowe – dwa miesięczne staże na Uniwersytecie w Saragossie (we współpracy z firmą BeOnChip) oraz trzymiesięczny staż na Uniwersytecie Rutgersa w New Jersey. Badania, którymi zajmowała się w trakcie tych staży dotyczyły przygotowania systemu „serca na czipie” – modelu serca przeznaczonego do badania w warunkach in vitro chorób serca oraz odpowiedzi komórek serca na środki farmakologiczne.

W 2019 uzyskała grant naukowy na zbadanie roli utrofiny w kardiomiopatii u pacjentów z DMD w ramach konkursu PRELUDIUM organizowanego przez Narodowe Centrum Nauki. W trakcie studiów doktoranckich mgr Kalina Andrysiak trzykrotnie otrzymała stypendium z dotacji projakościowej oraz dwukrotnie stypendium Rektora UJ. W ciągu ostatnich 5 lat ukazało się dziesięć prac naukowych oraz jedna praca przeglądowa z jej współautorstwem. 

Praca badawcza i jej znaczenie:

Dystrofia mięśniowa Duchenne’a jest rzadką chorobą genetyczną, diagnozowaną głównie u chłopców. Jest spowodowana mutacjami w genie kodującym dystrofinę – białko obecne przede wszystkim w komórkach mięśniowych, pełniące ważne funkcje strukturalne poprzez stabilizację błony komórkowej. Brak tego białka prowadzi do poważnego uszkodzenia komórek mięśniowych, co objawia się postępującym osłabieniem mięśni. Choroba przejawia się u młodych chłopców m.in. problemami z chodzeniem, wstawaniem czy wspinaniem się po schodach, a jej rozwój prowadzi do wystąpienia niewydolności oddechowej oraz kardiomiopatii, która stanowi główną przyczynę śmierci chorych na DMD zwykle przed ukończeniem 40. roku życia. Mechanizmy rozwoju kardiomiopatii nie zostały jeszcze dobrze poznane, a sama dystrofia mięśniowa Duchenne’a i towarzysząca jej kardiomiopatia pozostają nieuleczalne.

Celem badań mgr Kaliny Andrysiak jest poznanie molekularnych mechanizmów odpowiadających za rozwój kardiomiopatii, które umożliwiłyby zidentyfikowanie nowych potencjalnych celów terapeutycznych. Do modelowania tej choroby w warunkach laboratoryjnych wykorzystuje z zespołem ludzkie indukowane pluripotencjalne komórki macierzyste (hiPSC), które następnie są różnicowane do kardiomiocytów (hiPSC-CM). Komórki hiPSC mogą być uzyskane bezpośrednio od pacjenta z dystrofią mięśniową Duchenne’a i wtedy posiadają mutację w genie DMD (która jest naprawiana w celu uzyskania komórek kontrolnych z wykorzystaniem systemu edycji genów CRISPR/Cas9) lub mogą być uzyskane od zdrowego dawcy i wtedy do komórek hiPSC zostaje wprowadzona mutacja w genie DMD przy pomocy systemu CRISPR/Cas9. W ten sposób uzyskane zostają tzw. linie izogeniczne – różniące się pomiędzy sobą tylko obecnością lub brakiem mutacji w badanym genie.

Komórki te są następnie różnicowane do kardiomiocytów, komórek mięśnia sercowego odpowiedzialnych za jego kurczliwość. W pierwszym etapie badań, uzyskane dystroficzne kardiomiocyty poddano globalnym analizom transkryptomu oraz proteomu, pozwalających na określenie poziomu wszystkich genów i białek obecnych w tych komórkach. W ten sposób zidentyfikowano kilka ważnych ścieżek sygnalizacyjnych, związanych m.in. z przewodnictwem impulsów elektrycznych w sercu oraz zaburzeniami metabolizmu komórek, które poddano dokładnym badaniom, wykazując że ich upośledzenie jest bezpośrednio związane z rozwojem kardiomiopatii w DMD.

Mgr Kalina Andrysiak zajmuje się również badaniem w kardiomiocytach dystroficznych roli utrofiny – białka podobnego do dystrofiny pod względem struktury i funkcji, które obecne jest u ludzi na etapie życia płodowego, a później jego rola zastępowana jest przez dystrofinę. Wyniki badań wykazały, że komórki pozbawione zarówno utrofiny, jak i dystrofiny mają o wiele bardziej pogorszone właściwości elektrofizjologiczne, co sugeruje kompensacyjną rolę utrofiny w tych komórkach.

Mgr Andrysiak przygotowała system oparty o technologię CRISPR/dCas9 oraz wektory wirusowe AAV do aktywacji utrofiny w kardiomiocytach dystroficznych. W ramach tych badań zamierza zweryfikować czy zwiększenie poziomu utrofiny w tych komórkach poprawi ich właściwości i przyniesie skutek terapeutyczny.

Gdyby nie została naukowczynią to:

„Zawsze lubiłam pisać i czytać, więc pewnie pisałabym książki. Pisanie tekstów naukowych to zupełnie inna historia – wymagają one specjalistycznego języka i nie ma tam zbyt dużo miejsca na kreatywność i zabawę słowem.

Kalina Andrysiak o sytuacji kobiet badaczek i zmian na rzecz różnorodnych pod względem płci zespołów badawczych:

„Pozycja kobiet w nauce na przestrzeni ostatnich lat zmienia się na lepsze, jednak nadal odbywa się to dość wolno. Dzięki obecności programów stypendialnych takich jak L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki, a także ruchów mentoringowych typu „Women in STEM” zwiększa się liczba kobiet w nauce – więcej kobiet kończy kierunki ścisłe, otrzymuje finansowanie, prowadzi zespoły naukowe, a także aktywnie uczestniczy w prowadzeniu badań naukowych oraz reprezentuje jednostki naukowe na konferencjach.”

„Różnorodność w zespole przekłada się na większą kreatywność, zróżnicowane spojrzenie na dany problem badawczy z różnych punktów widzenia, a także zwiększoną efektywność pracy. Ponadto, kobiety są świetnie zorganizowane, dobrze radzą sobie z prowadzeniem wielozadaniowych projektów, mają zwiększoną podzielność uwagi.”